A historia dunha lingua é tamén a historia dos pobos que a falaron e das culturas coas que entrou en contacto. O galego, coma todas as linguas vivas, é unha herdanza milenaria feita de evolucións, adaptacións e tamén de préstamos doutras linguas (latín, árabe, francés, inglés…).
Aínda que a influencia do latín é a máis evidente, tamén hai pegadas menos coñecidas que enriqueceron o noso vocabulario. Unha delas é a do éuscaro, a lingua milenaria falada no País Vasco. Neste artigo imos descubrir como algunhas palabras do galego teñen a súa orixe nesa lingua.
Que é o adstrato lingüístico?
No estudo da evolución das linguas, fálase de adstrato para referirse ao contacto lingüístico entre linguas veciñas ou cohabitantes durante un período prolongado de tempo. Este contacto non implica necesariamente que unha lingua substitúa a outra, senón que poden influenciarse mutuamente, sobre todo no léxico, pero tamén na fonética ou na sintaxe.
No caso do galego e do éuscaro, ese contacto puido terse producido indirectamente a través do castelán, xa que moitos préstamos do éuscaro chegaron a Galicia a través do español medieval ou moderno.
A influencia cultural: os préstamos léxicos
Unha das manifestacións máis evidentes do contacto lingüístico é o préstamo léxico, isto é, palabras doutra lingua que se incorporan á propia. Estes préstamos adoitan responder a realidades novas, produtos culturais, obxectos ou conceptos que non existían previamente, e que por tanto requiren ser nomeados. Así, o éuscaro deixou a súa pegada nalgunhas palabras do galego que usamos hoxe con total naturalidade.
10 palabras galegas que veñen do éuscaro
A continuación, presentamos unha selección de 10 palabras galegas de orixe vasca. Incluímos o seu significado e un exemplo de uso para que vexas como forman parte da nosa fala cotiá:
Aquelarre
A palabra trae con ela todo un imaxinario de lumes, noite e misterio. Refírese ás reunións secretas de bruxas, normalmente celebradas de noite, arredor do lume e acompañadas de ritos e danzas.
Din que na noite de San Xoán tivo lugar un aquelarre no monte do Seixo.
Bacallau
Hai quen o considera un peixe simple, mais nas mans axeitadas, o bacallau é un manxar. Salgado, curado, conservado como antigamente, é a base de moitas receitas populares e festas gastronómicas.
Hoxe imos facer bacallau ao forno con patacas asadas.
Boina
A boina é ese sombreiro redondo que se converteu en sinal de identidade de moitos labregos e homes do rural. Cómoda, práctica e discreta, protexe do frío e do sol e sempre pareceu formar parte da cabeza do que a leva.
Meu avó sempre ía á feira coa súa boina negra.
Chabola
Non é unha casa, senón unha solución improvisada. A chabola constrúese co que se ten á man: madeira vella, chapas, cartóns.
Aquela familia vivía nunha chabola sen auga nin luz.
Chaparro
En botánica é unha árbore pequena, dura e forte. No falar coloquial, é unha maneira de describir unha persoa grosa e de pouca estatura.
O rapaz é ben chaparro, pero corre que dá gusto.
Chatarra
O que xa non vale, pero pode volver ter vida. A chatarra é metal vello, ferros oxidados ou pezas rotas.
Levamos o coche vello ao despezamento para vendelo como chatarra.
Esquerda
A esquerda marca o camiño oposto á dereita, pero tamén serve para identificar o lado menos dominante para moitas persoas. Unha palabra que usamos case sen pensar, mais que ten un longo traxecto histórico.
Xira á esquerda despois do semáforo.
Gabarra
Unha embarcación humilde, sen vela nin motor, pero resistente e útil. A gabarra serve para levar carga, moitas veces pola ría, aproveitando a forza da corrente e a habilidade do barqueiro.
A gabarra atravesaba a ría levando carga de madeira.
Mochila
A compañeira de camiños e peregrinos. A mochila non é só unha bolsa que se leva ás costas, é o que nos permite cargar cos nosos imprescindibles, co xantar, coa auga, coa chaqueta por se refresca.
Levo a comida e auga na mochila para facer a ruta.
Zamarra
Cando o frío aperta de verdade, non hai nada como unha boa zamarra. Ese abrigo groso, de pel ou forro quente, que parece feito para os días nos que o vento corta coma navallas.
O garda forestal levaba unha zamarra de coiro para protexerse do frío.
