O Nadal é unha época chea de tradicións, historias e celebracións especiais. En galego, temos un léxico propio que reflicte a nosa cultura e xeito de vivir estas festas. Aquí tes unha guía completa coas palabras máis importantes relacionadas co Nadal para que poidas usalas e gozar das festas na nosa lingua.
Personaxes do Nadal galego
- O Apalpador: personaxe tradicional do Nadal galego, un carboeiro que baixa das montañas para desexar abundancia aos nenos.
- Os Reis Magos: os tres sabios de Oriente que traen agasallos o 6 de xaneiro.
- Papá Noel: figura internacional do Nadal, menos tradicional mais tamén coñecida en Galicia.
Celebracións e días especiais
- Advento: período de preparación para o Nadal, que comeza catro domingos antes do 25 de decembro.
- Noiteboa: a noite do 24 de decembro, cando se celebra unha cea familiar.
- Día de Nadal: o 25 de decembro, día central da festividade.
- Aninovo: o 1 de xaneiro, primeiro día do ano.
- Noitevella: a última noite do ano, o 31 de decembro, marcada polas badaladas.
- Badaladas: as 12 campás que marcan a entrada no novo ano.
- Cabalgata de Reis: desfile tradicional que se celebra na tardiña do 5 de xaneiro, onde os Reis Magos percorren as rúas a bordo de carrozas, acompañados por séquitos e animacións. Durante a cabalgata, reparténselles caramelos ás crianzas e recréase a chegada dos Reis Magos co seu cargamento de agasallos.
- Noite de Reis: a noite do 5 de xaneiro, previa á chegada dos Reis Magos.
- Día de Reis: o 6 de xaneiro, dedicado a celebrar a chegada dos Reis.
- Pascua: tempo que vai desde o día de Nadal ata o día de Reis inclusive.
Elementos decorativos e tradicións
- Acivro: árbore ou arbusto típico do Nadal, coñecido polas súas follas verdes espiñentas e as súas froitas vermellas brillantes.
- Agasallar: dar presentes como mostra de cariño.
- Agasallo ou presente: o propio regalo que se entrega.
- Aguinaldo: recompensa ou agasallo recibido no Nadal, especialmente os cantos de Nadal.
- Árbore de Nadal: árbore decorada con luces e enfeites.
- Belén ou nacemento: representación do nacemento de Xesús con figuras.
- Bóla: adorno redondeado, xeralmente brillante ou decorado, que se pendura nas pólas da árbore de Nadal.
- Boneco de neve: figura composta por dúas ou tres bolas de neve de diferentes tamaños, decoradas cunha cenoria como nariz, pedras ou carbón para os ollos e un chapeu ou bufanda.
- Camelo: animal que transporta os Reis Magos na súa viaxe para levar os agasallos aos nenos.
- Décimo de lotaría: participación no sorteo de Nadal, unha tradición moi popular.
- Desenfeitar, desadornar ou desornar: retirar os adornos do Nadal.
- Encintar: colocar fitas decorativas nos agasallos ou na árbore.
- Enfeitar, adornar, adobiar ou engalanar: decorar espazos e obxectos.
- Estrela de Oriente: símbolo celestial que, segundo a tradición cristiá, guiou os Reis Magos ata o lugar do nacemento de Xesús. Representa a luz e a esperanza e adóitase representar no cumio da árbore de Nadal ou como parte do belén.
- Fita de Nadal: decoración de Nadal consistente nun fío recuberto de láminas brillantes de plástico de cores.
- Grilanda: tira de tecido con flores e follas, en forma de onda ou de coroa, que se usa de adorno.
- Nadaliña: felicitación ou mensaxe de afecto, con texto, imaxes e mesmo música, que nas proximidades do Nadal se envía a familiares, amigos ou coñecidos.
- Visgo: planta típica usada na decoración do Nadal, considerada símbolo de boa sorte.
- Zorra: transporte que utiliza Papá Noel.
Música e cantos do Nadal
- Panxoliña, nadaliña ou vilancico: canción tradicional do Nadal.
- Cantos de Reis: cancións interpretadas durante a noite ou o día de Reis.
- Xaneiras: cantos tradicionais interpretados no tempo de Nadal, especialmente para pedir aguinaldos.
- Aguinaldeiro/a: cada un dos mozos que por Aninovo ou Reis van en grupo cantando panxoliñas de casa en casa para que lles dean o aguinaldo.
Comida e doces típicos
- Champaña (substantivo masculino): bebida espumosa tradicionalmente usada para brindar durante Noitevella e outras celebracións do Nadal.
- Carbón doce: doce elaborado a base de azucre, cor negra e textura quebradiza, que se entrega simbolicamente aos nenos e nenas que supostamente se portaron mal ao longo do ano.
- Mazapán: outro doce popular, feito de améndoas e azucre.
- Polvorón: doce de fariña, manteiga e azucre, típico destas datas.
- Roscón de Reis: Doce tradicional que se consome o 6 de xaneiro. Ten forma de rosca e adoita estar elaborado con masa doce, aromatizada con laranxa ou auga de azar e decorada con froitas cristalizadas e azucre. No seu interior adoitan esconderse unha figura (representa a boa sorte) e unha fava (quen a atopa paga o roscón). É unha sobremesa simbólica que celebra a chegada dos Reis Magos.
- Turrón: doce elaborado con mel, améndoas e outros ingredientes.
- Viño quente: bebida típica de inverno, especialmente asociada ao Nadal, que se prepara quentando viño tinto.
