Costumes e tradicións galegas para celebrar o Samaín e o Día de Defuntos

En Galicia, o Samaín, o Día de Todos os Santos e o Día de Defuntos están cheos de tradicións que mesturan elementos pagáns e cristiáns, reflectindo a profunda conexión da cultura galega co máis alá e co respecto aos mortos. Neste artigo ensínoche os costumes e as tradicións máis significativas.

Tallar cabazas ou calacús

O costume de tallar cabazas é unha tradición do Samaín que se mantén viva en moitas zonas de Galicia. As cabazas talladas con caras aterradoras e iluminadas con candeas colocábanse nas ventás ou no exterior das casas para protexer os fogares dos espíritos que vagan nesta noite.

Tamén moitos labregos galegos deixaban cabazas baleiradas e con candeas acesas nas leiras ou nos camiños. Este costume tiña como obxectivo iluminar os espazos onde os espíritos podían pasar durante a noite, ao mesmo tempo que se buscaba protexer as colleitas.

Magostos e castañas

A castaña, especialmente durante o magosto, ten un lugar central nas celebracións do Samaín e do Día de Defuntos. O magosto é unha festa que se celebra ao aire libre onde se asan castañas e se comparten entre familiares, amigos ou veciños.

O magosto é moito máis que unha simple comida de castañas; trátase dun ritual de agradecemento pola colleita e unha oportunidade para reunirse e festexar. Ademais de asar castañas, moitas veces acompáñase de viño, chourizos, xogos populares e música tradicional. As fogueiras que se acenden non só serven para asar as castañas, senón que teñen un significado simbólico, relacionado coa purificación e a conexión coa terra e cos antepasados.

Noutras épocas, críase que cada vez que estoupaba unha castaña liberábase a alma dun defunto do purgatorio, o que vinculaba esta celebración coas festividades do Día de Defuntos. Hoxe en día, o magosto segue a ser unha das festas máis esperadas do outono en Galicia, unindo a tradición, o folclore e a gastronomía.

Facer colares de zonchos

Unha tradición moi arraigada no rural galego durante o outono, especialmente no Día de Defuntos, é a de facer colares de zonchos. Os nenos e adultos colleitan castañas e pasan un fío a través delas, creando colares que logo se utilizan como adornos ou se agasallan como símbolo de boa sorte e protección. A castaña ten unha simboloxía profunda, xa que nalgúns lugares críase que cada castaña que se comía liberaba unha alma do purgatorio.

No seguinte vídeo de Media Laranxa, poderás aprender a facer o colar de zonchos.

Visitar os cemiterios polo Día de Todos os Santos

O Día de Todos os Santos (1 de novembro) e o Día de Defuntos (2 de novembro) son datas cristiás nas que se honra os mortos. En Galicia, é habitual que as familias visiten os cemiterios para limpar as tumbas dos seus seres queridos, adornalas con flores e rezar por eles. É un momento de reflexión e lembranza, onde a conexión coas xeracións pasadas se fai máis palpable.

Cea das ánimas

En moitas casas galegas, era costume deixar un prato de pan e un vaso de viño na mesa durante a noite do Samaín ou o Día de Defuntos. Este xesto simbólico ofrecía alimento ás almas dos defuntos que, segundo se cría, visitaban as súas antigas casas durante estas noites especiais. Deixar comida para os mortos era un sinal de respecto e unha maneira de asegurarse de que as ánimas non trouxesen mala sorte ao fogar.

As ánimas e os responsos

Era frecuente, sobre todo no Día de Defuntos, pedir responsos (rezos específicos para as almas do purgatorio) en honra aos defuntos. Moitas familias contrataban os cregos para que rezasen polas súas almas e en ocasións ofrecían alimentos ou doazóns como agradecemento.

Lendas e contos de medo

No Samaín, era habitual contar lendas e contos de medo ao redor da lareira. Historias como a da Santa Compaña ou o Lobishome eran narradas polos vellos, especialmente durante esta noite máxica, cando se cría que os espíritos estaban máis preto que nunca.

Algunhas persoas, como parte das celebracións do Día de Todos os Santos ou Defuntos, disfrazábanse de ánimas ou falecidos e paseaban polas corredoiras para recrear o camiño dos espíritos. Este ritual pretendía honrar aos mortos, e nalgúns casos, incluía representacións ou dramatizacións da Santa Compaña.

Estas tradicións, moitas das cales aínda se practican hoxe en día, reflicten a profunda conexión de Galicia co mundo dos mortos e co ciclo da vida e a morte. A mestura de elementos pagáns e cristiáns enriquece aínda máis a celebración do Samaín e do Día de Defuntos, facendo destas datas un tempo de reflexión, respecto e misterio.