Poñer ou non poñer acento? Esa é a cuestión. En galego, hai palabras que cambian completamente de significado cun simple acento. Té non é o mesmo que te, máis non significa o mesmo que mais e só e so tampouco queren dicir o mesmo. Estes casos en que o acento serve para distinguir palabras con formas idénticas mais con significados diferentes, chámanse acentos diacríticos.
Neste artigo, imos explorar as palabras que levan acento diacrítico en galego, cando debemos usalo e cando non, e por que é tan importante para evitar malentendidos.
Lista de palabras con acento diacrítico
| Palabras con acento gráfico | Palabras sen acento gráfico |
| á (a prep. + a artigo; subst.) | a (artigo; pron.; prep., letra) |
| ás (a prep. + as artigo; subst.) | as (artigo; pron.) |
| bóla (‘esfera’) | bola (peza de pan) |
| cá (ca + a) | ca (conx., interx.) |
| cás (ca + as) | cas (prep.) |
| chá (‘plana’) | cha (che + a) |
| chás (‘planas’) | chas (che + as) |
| có (ca + o) | co (con + o) |
| cós (ca + os) | cos (con + os) |
| cómpre (‘é mester’) | compre (de comprar) |
| dá (pres. e imp. de dar) | da (de + a) |
| dó (‘compaixón’; nota musical) | do (de + o) |
| é (pres. de ser) | e (conx., letra) |
| fóra (adv.) | fora (antepret. de ser e ir) |
| má (‘ruín’) | ma (me + a) |
| máis (adv. e pron.) | mais [conx.(pero)] |
| nó (lazos) | no (en + o) |
| nós [pron. tónico; pl. de nó(lazos)] | nos (pron. átono; en + os) |
| ó (a + o) | o (artigo; pron., letra) |
| óso (do corpo) | oso (animal) |
| pé (parte do corpo) | pe (letra) |
| póla (‘rama’) | pola (‘galiña’; por + a) |
| pór (“poñer”) | por (prep.) |
| présa (“apuro”) | presa (“prendida”; “presada”) |
| sé (“sede eclesiástica”; imp. de ser) | se (conx.; pron.) |
| só (adv. e adx.) | so (prep.) |
| té (“infusión”) | te (pron., letra) |
| vén (pres. de vir) | ven (pres. de ver; imp. de vir) |
| vés (pres. de vir) | ves (pres. de ver) |
| vós (pron. tónico) | vos (pron. átono) |
Truco para saber se os pronomes levan acento ou non
Ás veces, pode ser complicado saber se nós e vós levan acento ou non. Pero hai un truco moi sinxelo que che vai salvar a vida. Se na oración podes substituír nós por nosoutros ou vós por vosoutros, entón é un pronome tónico e leva acento. Pola contra, se non o podes substituír, é un pronome átono e non leva acento.
Exemplo con acento (pronome tónico):
- Nós chegamos tarde. (Nosoutros chegamos tarde. ✅) → Leva acento!
- Vós sodes os mellores! (Vosoutros sodes os mellores! ✅) → Leva acento!
- Achegouse a nós. (Achegouse a nosoutros. ✅) → Leva acento!
- Preguntaron por vós. (Preguntaron por vosoutros. ✅) → Leva acento!
Exemplo sen acento (pronome átono):
- Creo que nos mercaron un agasallo. (Creo que nosoutros mercaron un agasallo. ❌) → Non leva acento!
- Non vos vexo. (Non vosoutros vexo. ❌) → Non leva acento!
Manteñen o acento os verbos “dá” e “é” cando van seguidos de pronomes?
A resposta é si. Ao tratarse de acento diacrítico, a forma “dá” do verbo dar, “é” do verbo ser e as formas “vén” e “vés” do verbo vir deben manter o acento obrigatoriamente. Exemplos:
- Éche ben lista esa rapaza!
- Dáme o libro, por favor.
- Vénme mal quedar o sábado.
- Vésme buscar ás oito?
Pronuncia
Tamén hai que ter en conta que o acento diacrítico vainos indicar se unha palabra se pronuncia con vogal aberta ou pechada. Se a palabra leva acento, as vogais e (/ɛ/) e o (/ɔ/) serán abertas.
“E” aberto ou pechado
| E aberto /ɛ/ | E pechado /e/ |
| é (pres. de ser) – As formas proclíticas levan til. P. ex.: éche, évos | e (conx., letra) |
| pé (parte do corpo) | pe (letra) |
| présa (“apuro”) | presa (“prendida”; “presada”) |
| sé (“sede eclesiástica”; imp. de ser) – O plural do substantivo leva til sés | se (conx.; pron., símbolo do selenio) |
| té (“infusión”) | te (pron., símbolo do telurio; letra) |
| vén (pres. de vir) | ven (pres. de ver; imp. de vir) |
| vés (pres. de vir) | ves (pres. de ver) |
“O” aberto ou pechado
| O aberto /ɔ/ | O pechado /o/ |
| bóla (‘esfera’) | bola (peza de pan) |
| có (ca + o) | co (con + o, símbolo do cobalto) |
| cós (ca + os) | cos (con + os) |
| cómpre (‘é mester) | compre (de comprar) |
| dó (‘compaixón’; nota musical) | do (de + o) |
| fóra (adv.) | fora (antepret. de ser e ir) |
| nó [subst.(lazos)] | no (en + o) |
| nós [pron. tónico; pl. de nó(lazos)] | nos (pron. átono; en + os) |
| ó (a + o) | o (artigo; pron., letra) |
| óso (do corpo) | oso (animal) |
| póla (‘rama’) | pola (‘galiña’; por + a) |
| só (adv. e adx.) | so (prep.) |
| vós (pron. tónico) | vos (pron. átono) |
