O himno galego é un dos símbolos oficiais de Galicia xunto coa bandeira e o escudo. Preséntase como unha expresión colectiva de identidade, memoria e aspiracións. A súa letra, escrita por Eduardo Pondal, e a súa música, composta por Pascual Veiga, foron concibidas nun momento clave do galeguismo cultural. Co paso do tempo, consolidouse como un sinal de afirmación e pertenza, presente en actos institucionais, celebracións e mobilizacións sociais.
Neste artigo, repasamos a súa orixe, o contexto en que naceu, os significados da súa letra e algunhas curiosidades que axudan a comprendelo mellor.
Orixe do himno galego
O himno galego nace no contexto do Rexurdimento, movemento cultural e literario que reivindicaba a lingua e a identidade galega despois de séculos de marxinación. A letra está recollida no poema Os pinos, escrito por Eduardo Pondal, un dos principais autores da época. A música foi composta por Pascual Veiga, recoñecido músico mindoniense.
A súa estrea tivo lugar fóra de Galicia, o 20 de decembro de 1907, na Habana, durante unha celebración da colectividade galega emigrada en Cuba. A escolla dese lugar non foi casual, xa que a emigración xogou un papel fundamental na conservación e difusión da cultura galega e moitas iniciativas políticas e culturais da época tiveron alí un apoio clave.
Significado da letra
A letra do himno está cargada de simbolismo. Comeza cunha evocación á natureza galega —“Que din os rumorosos / na costa verdecente”— e continúa cun chamamento á dignidade colectiva. Pondal constrúe unha mensaxe de esperanza e orgullo: Galicia debe erguerse, falar e facer valer a súa identidade.
Destacan frases como “os bos e xenerosos / a nosa voz entenden”, que apelan a unha idea de fraternidade e respecto, ou “desperta do teu sono fogar de Breogán”, que conecta coa mitoloxía galega e co desexo de espertar político e cultural.
Cómpre lembrar que a letra non menciona explicitamente o nome de Galicia, senón que fai referencia a ela a través de fogar de Breogán.
Oficialización e uso institucional
A versión actual do himno foi recoñecida oficialmente en 1977, durante a etapa da Transición e posteriormente incluída no Estatuto de Autonomía de Galicia de 1981. Dende entón, o himno forma parte dos actos institucionais da Xunta de Galicia e do Parlamento, así como de celebracións culturais, deportivas ou reivindicativas.
A versión máis coñecida é a coral, de ton solemne e pausado, que é a que se interpreta habitualmente en eventos oficiais.
Letra do himno galego
Que din os rumorosos
na costa verdecente,
ao raio transparente
do prácido luar?
¿Que din as altas copas
de escuro arume arpado
co seu ben compasado
monótono fungar?
Do teu verdor cinguido
e de benignos astros,
confín dos verdes castros
e valeroso chan,
non des a esquecemento
da inxuria o rudo encono;
desperta do teu sono
fogar de Breogán.
Os bos e xenerosos
a nosa voz entenden
e con arroubo atenden
o noso ronco son,
máis sóo os iñorantes
e féridos e duros,
imbéciles e escuros
non os entenden, non.
Os tempos son chegados
dos bardos das edades
que as vosas vaguedades
cumprido fin terán;
pois, donde quer, xigante
a nosa voz pregoa
a redenzón da boa
nazón de Breogán.
Fonte: Xunta de Galicia
Está ben escrito o himno galego?
A versión oficial do himno que se canta actualmente en actos institucionais presenta algúns erros que foron sinalados por investigadores como Manuel Ferreiro, especialista na obra de Eduardo Pondal. Segundo explica, o poema orixinal ten unha estrutura de diálogo que non aparece recollida na versión oficial, algo fundamental para entendermos o sentido completo do texto.
Ademais, Ferreiro identifica varias grallas que, ao seu ver, deberían ser corrixidas. Un dos casos máis rechamantes é o uso da palabra chan cando o termo que Pondal empregou foi clan, unha palabra de orixe celta que encaixa co universo simbólico do autor. O mesmo ocorre con féridos, que debería ser férridos, e con iñorantes, forma que substitúe a opción máis adecuada ignorantes. Estes erros foron introducidos probablemente por transcricións incorrectas ou por revisións feitas sen suficiente coidado filolóxico.
Para saber máis sobre esta cuestión, podes ver a entrevista dispoñible na TVG onde o propio Manuel Ferreiro explica estas diferenzas e contextualiza a historia do himno: Entrevista a Manuel Ferreiro sobre os erros no himno galego.
Documental sobre o himno galego
En 2017 celebrouse o centenario da estrea do himno galego en Cuba, cun acto conmemorativo que tivo lugar no Instituto José Cornide da Coruña. Foi unha oportunidade para lembrar o papel fundamental da emigración galega na difusión e conservación da nosa cultura e para recoñecer a importancia histórica daquel primeiro intre no que Os pinos soaron como himno nacional.
Ese mesmo ano, o 31 de maio de 2017, presentouse en Santiago de Compostela o documental O Himno, dirixido por Andrea Pousa. A través de entrevistas con representantes de fundacións culturais e personalidades do mundo da música, a lingua e a historia, o documental ofrece unha revisión profunda do himno galego: a súa orixe, evolución, interpretación e significado simbólico na Galicia contemporánea.
