Coa chegada da nova estación é unha gozada escoitar os paxariños ao amencer. Por iso mesmo, a seguir, tedes algunhas das aves máis frecuentes na nosa terra acompañadas de cantares e refráns que amosan a súa presenza na cultura popular galega.
Xílgaro
Nome: (Carduelis carduelis) barroso, picacardos, pintasilgo, pintaxilgo ou xílgaro
Canta tu, gorxa de xílgaro,
que a do merlo xa cantou;
o cantar é alegría,
eu sempre a cantar estou.
Pardal
Nome: (Passer domesticus) gorrión ou pardal
Por riba dunha cerdeira
estaba un pardal cantando
e mofábase de min
por ire por ti chorando.
Refráns:
- Cada pardal co seu igual.
- Por medo ós gorrións, non quedan sen sementar os leirós.
Bubela
Nome: (Upupa epops) bubela, galo merdeiro, galo merdento ou galo merdoso
Refráns:
- Cando canta a bubela, amaña todo para a sega.
- Cando oias a bubela, deixa os bois e colle a gavela.
- Se en marzo non canta o cuco, nin en abril a bubela e a ruliña non rulea, mala colleita se espera.
- Se por San Xosé a bubela non vén, catala morta ou algo ten.
Anduriña
Nome: (Hirundo rustica) andoriña ou anduriña
Refráns:
- Amigo polo seu proveito, andoriñas no teito.
- Andoriña a rente da auga, choiva na cama.
- Andoriña que alta voa non teme que chova.
- Andoriña que voa a rentes da terra, chuvia venta.
- Anduriñas arrentes da auga, chuvia na praia.
Cegoña
Nome: (Ciconia ciconia) cegoña
Refráns:
- Día de San Paio, a cegoña nos prados.
- O día de San Xoán saen os cegoniños a voar.
- Por San Paio, cegoniños nos agros.
- Por San Xoán pitos de cegoña a revoar.
Corvo
Nome: (Corvus corax) corvo
Din que a reina está sentada
que ten a barriga dura:
vai traer para Maio
un corvo e mais unha rula!
Refráns:
- Cando o corvo canta e o carballo zoa, Virxe Nosa Señora, case sabe a broa!
- Cando o corvo corvea, o lobo rodea.
- Corvos en bandada, ou sombra ou preada.
- Corvos veñen, preada hai.
Cuco
Nome: (Cuculus canorus) cuco
Catro aves voadoras
son as que pasan o mar:
a anduriña e mailo cuco;
a rula i o paspallás.
Refráns:
- Coa chegada do cuco vén o pan ó suco.
- En abril sae o cuco do cubil.
- Entre marzo e abril o cuco ha de vir.
Paporrubio
Nome: (Erithacus rubecula) paparrubio, paparruxa, paporroi, paporroibo, paporroxo, paporrubio, peizoque, paifoco ou pisco.
O pisco e maila carriza
trataron unha beillada,
cando o pisco daba voltas
a carriza punteaba.
Di a tradición que cando chegaba o inverno e as neves cubrían o Cebreiro, as avoas ao ver un paporroibo dicíanlles aos cativos: “estes paxariños veñen visitarnos para lembrarnos que por moi cativo que sexas, se levas o lume ben acendido no corazón, non hai frío que te conxele”.
Pega
Nome: (Pica pica) pega, pega rabuda ou pega rabilonga
Canta a rula, canta a rula,
canta no niño da pega:
non sei se será sinal
de que vén a morte negra.
Refráns:
- Onde a pega ten o ollo, alí ten o seu ovo.
- Quen anda ás pegas atópaas brancas e negras.
- Tanto pica a pega no trobisco, que creba o pico.
Carrizo
Nome: (Troglodytes troglodytes) carriza, carrizo, garrizo, pitorrei ou tinque.
Sei dun niño de carrizo
no cañoto dun repolo,
déronme as mozas con il,
levaron cañoto e todo.
Teño un niño de carrizo
metidiño nunha xesta,
se as nenas me dan con el
Ai, meu Deus!, que teñen festa.
Curuxa
Nome: (Tyto alba) curuxa
Canta a curuxa no souto:
coitadiño do que espera
polo que está nas maus doutro!
Refráns:
- Auga noitega, curuxa tardega.
- Curuxa noiteira, malladores á eira.
- Curuxa tardega, auga noitega.
Miñato
Nome: (Buteo buteo) bexato, bouxato, buxato, buxarelo, bouxarelo, miñato, lamego ou lamote.
Refráns:
- Mal anda o miñato cando ten as ás rotas e o papo sano.
- O miñato ponse fraco vendo os paxaros e cobizándoos.
Lavandeira
Nome: (Motacilla alba) albardeira, alindadora, costureira, labradora, lavandeira, lavandisca, pastoriña, paxariña da neve ou rebandoira.
E ti, coñeces algún outro refrán ou cantar? Déixao nos comentarios.
2 comentarios en “13 paxaros para descubrir esta primavera”
As lavandeiras:
Lavandeira real; Lavandeira flava ou bolleira e Lavandeira branca
Áxil, titiriteira, é todo un espectaculo vela o redor das vacas ou no río collendo mosquitos. Unha marabilla. É a elegancia feita paxaro. ¿ Quen non coñece este paxaro?. Dos poucos que camiña sin dar saltos, paso a paso, si quere…
Non coñezo nin refrán nin cantar pero son uns paxaros moi bonitos,
Pois vouna incluír no artigo. Moitas grazas, Nati!